Gemeente maakt weg vrij voor renovatie naar gasloos

De gemeenteraad van Wijdemeren is akkoord gegaan met alle randvoorwaarden om de Rehobothschool in Loosdrecht te renoveren naar een gasloos en gezond IKC (Integraal Kindcentrum). Dat kan alleen omdat schoolbestuur Proceon de hiermee gepaard gaande exploitatiekosten van de duurzame installaties voor zijn rekening neemt. Verantwoordelijk wethouder Jan Klink is blij met deze oplossing. "Dit is een geweldige impuls voor de duurzaamheid. We weten dat er met de verduurzamingsopgave echt nog wel wat moet gebeuren aan de schoolgebouwen. Dus als dit helpt om die verduurzaming te versnellen kun je daar niet tegen zijn."

Voorgeschiedenis

De basisscholen in Loosdrecht hebben te maken met toenemende leegstand door leerlingenkrimp. Daarom heeft de gemeenteraad medio 2017 besloten om vier basisscholen samen te voegen in twee IKC’s. Eén IKC wordt nieuw gebouwd en het andere komt in de bestaande Rehobothschool, die eerst zal worden gerenoveerd en uitgebreid. Voor de nieuwbouw en de verbouwing tastte de gemeente diep in de buidel; ruim 25% boven de in 2017 geldende VNG normbedragen. Voor de renovatie van de Rehobothschool werd in 2017 3,6 miljoen euro beschikbaar gesteld.

Volgens de oorspronkelijke plannen zou de verbouwing beginnen in schooljaar 2018 – 2019. Op verzoek van de schoolbesturen is dat vanwege organisatorische redenen met een jaar uitgesteld, waardoor de verbouw en uitbreiding van het eerste IKC nu pas kan starten. Tijdens de werkzaamheden krijgen de kinderen les in de resterende schoolgebouwen, die daarna worden gesloopt of verbouwd. Daardoor is er geen tijdelijke huisvesting nodig.

Pilot Aardgasvrije scholen

In opdracht van het schoolbestuur Stichting Proceon werd in 2017 begonnen aan de uitwerking van een schetsplan voor het eerste IKC. Tijdens die uitwerking kwam de Rijksoverheid met het programma Aardgasvrije en Gezonde Scholen, met ruimte voor tien pilotprojecten. Die hebben naast organisatorische ondersteuning recht op een financiële bijdrage van € 350.000. Op initiatief van de architect werd besloten om hierop in te schrijven. Het idee was dat de extra overheidsbijdrage gebruikt kon worden om de school gasloos te maken en om de kwaliteit van het binnenklimaat te upgraden van Frisse Scholen klasse C naar klasse B. Projectleider namens de gemeente, Gerrit Zweers: “Als gemeente en schoolbesturen hebben we duidelijk gemaakt, dat we in het kader van het klimaatbeleid eigenlijk wel naar gasloos bouwen toe wilden. Maar helaas is onze aanvraag niet gehonoreerd en is ons project niet één van de pilotprojecten geworden.”

Dat was geen reden om van het thema gasloos af te stappen. De architect en de installateur hadden al uitgerekend dat de extra kosten plus de onderhoudslasten van het gasloos maken van de school ongeveer € 190.000 bedragen. Dat bedrag is even hoog als een jaarlijkse verhoging van de gasprijs met 3%, gerekend over de afschrijvingstermijn van de installatie van 20 jaar. Zweers: “Wij spelen dan ongeveer quitte. Maar het schoolbestuur en wij denken dat de gasprijs wel meer gaat stijgen dan die 3%. In dat geval hebben we zeker een goede businesscase.”

Op zoek naar financiering

Zowel de gemeente als Stichting Proceon zagen het belang van het duurzaam bouwen in. Het ingewikkelde was wel dat een schoolbestuur niet mag investeren in stenen. De budgetten van de scholen zijn krap en moeten zoveel mogelijk ingezet worden voor het geven van onderwijs. Omdat duurzaamheid voor de gemeente een heel belangrijk thema is, is gezocht naar een andere juridische constructie. Er werd besloten dat de gemeente de extra investering voor de installatie zou voorfinancieren. In ruil betaalt het schoolbestuur jaarlijks alle kosten die gepaard gaan met de financiering, exploitatie en het onderhoud van de installatie aan de gemeente terug. Die afspraak wordt gedurende de renovatiewerkzaamheden in een uit te werken overeenkomst vastgelegd.

De gemeenteraad ging in mei 2019 akkoord met deze constructie en gaf groen licht om € 190.000 aanvullend krediet voor de duurzame installatie beschikbaar te stellen. Er ging nog wel enige discussie aan vooraf, met name over de precedentwerking die van zo’n constructie zou kunnen uitgaan. Zweers: “Bij nieuwbouw speelt dit niet, want dat moet verplicht gasloos worden gebouwd. Bij andere renovaties zien wij ook geen probleem, want het onderhoud ligt bij de school en we stellen een overeenkomst op over de terugbetaling. Dus we zijn niet bang voor precedentwerking. Sterker nog, de wethouder heeft al aangegeven dat hij er serieus naar wil kijken als andere schoolbesturen een dergelijke constructie willen aangaan.”

Aanbesteding

Nadat die beslissing was genomen kon het project worden aanbesteed. Er is bewust afgeweken van een openbare aanbesteding. Dat heeft te maken met het risico dat veel aannemers zouden afhaken vanwege de grote hoeveelheid werk die met de uitwerking is gemoeid. De architect heeft daarom namens het schoolbestuur zelf drie aannemers met ervaring in scholenbouw benaderd met de vraag of ze interesse in het project hadden en of ze dat in het schooljaar 2019 – 2020 konden uitvoeren. Die aannemers zijn gevonden en zij hebben in de zomermaanden van 2019 gewerkt aan een aanbieding. Die werd begin augustus gepresenteerd.

Het resultaat van de aanbesteding viel ronduit tegen. Tegen de tijd dat de uitgewerkte projecten werden gepresenteerd bleek één van de geselecteerde aannemers failliet te zijn gegaan. De twee overgebleven bedrijven konden het project wel uitvoeren, maar voor een veel hogere prijs. De goedkoopste van de twee aanbiedingen kostte nog altijd € 750.000 meer dan er aan budget beschikbaar was. Zweers: “We gingen nog uit van het budget waar de gemeenteraad in 2017 mee akkoord was gegaan. Maar het is nu 2 jaar later en er is sprake geweest van grote prijsstijgingen in de markt. Ook de huidige VNG norm ligt hoger dan het in 2017 beschikbaar gestelde bedrag.”

Opnieuw naar de gemeenteraad

Het project begon ondertussen behoorlijk onder tijdsdruk te komen. De Rehobothschool was al leeg en de kinderen kregen ergens anders les. Het was van groot belang dat de werkzaamheden zo snel mogelijk zouden starten om op tijd klaar te zijn. Voor de gemeente zat er niets anders op dan te onderzoeken of er kon worden bezuinigd. Uiteindelijk werd een aantal versoberingen voorgesteld, waaronder in de klimaatsystemen en de toegang van daglicht, waarbij echter nog steeds aan de minimale eis van Frisse scholen klasse C werd voldaan. Samen met nog enkele geld besparende maatregelen werd het tekort teruggebracht van € 750.000 naar € 412.900. Omdat er op een ander onderdeel van het krediet nog ruimte in het budget beschikbaar was, resteerde het uiteindelijke tekort € 290.000. Daarmee ging het college weer naar de gemeenteraad, voor de derde keer.

Uiteraard was de gemeenteraad er niet blij mee dat de renovatie van de Rehobothschool weer moest worden besproken. Opvallend genoeg ging de raad ook niet akkoord met alle voorgestelde bezuinigingsmaatregelen. Er werd een amendement, namens alle raadsfracties, ingediend om het binnenklimaat op het Frisse Scholen klasse B niveau te handhaven en de hiermee verband houdende bezuinigingsvoorstellen te schrappen.. Daardoor steeg het tekort naar € 345.000, maar dat bedrag werd vervolgens als aanvullend krediet beschikbaar gesteld.

Eindelijk bouwen

In november 2019 is de opdracht formeel gegeven en zijn de bouwwerkzaamheden gestart. De renovatie moet in oktober 2020 klaar zijn. De gemeente zag het benodigde budget voor dit eerste IKC uiteindelijk met 14% stijgen van € 3,6 miljoen in 2017 naar ruim € 4,1 miljoen in 2019. In de toekomst wordt geprobeerd om het risicomanagement beter te verwerken in projectvoorstellen. Maar echt voorkomen kun je deze problemen niet, zegt Gerrit Zweers. “Je hebt altijd te maken met risico’s en onvoorziene posten. In dit geval speelde met name de explosieve prijsstijgingen in de bouw een grote rol. Je kunt ervoor kiezen om een hoge post ‘onvoorzien’ op te nemen, zodat je niet terug hoeft naar de gemeenteraad. Maar als je aan het eind van de rit veel geld overhoudt krijg je daar ook vragen over.”

Deze praktijkervaring is opgesteld vanuit het innovatieprogramma ‘Aardgasvrije en Frisse Scholen’. Dit programma is bedoeld om ervaringen met aardgasvrije en frisse basisscholen te verzamelen en te delen. Zie ook: www.aardgasvrijescholen.nl